Enkele dagen voor de troonswisseling in ons land kijkt Ivan De Vadder in Panorama terug op 20 jaar koningschap van Albert II. Hij doet dat samen met de vijf premiers die het land hebben geleid tijdens die regeerperiode: Jean-Luc Dehaene, Guy Verhofstadt, Yves Leterme, Herman Van Rompuy en Elio Di Rupo. Een hele generatie politici heeft zich door het abortusincident 20 jaar blindgestaard op de inperking van de grondwettelijke macht van de koning. Maar omdat koning Albert zo’n gehoorzame vorst is gebleken, zijn er geen noemenswaardige incidenten meer geweest. Dat is de belangrijkste conclusie van de Panorama-reportage De Gehoorzame Koning. Op donderdag 18 juli om 21.35 u. op Canvas.
Deze generatie politici heeft wel degelijk op verschillende momenten geprobeerd om de grondwettelijke machten van de koning in te perken. In 1990 weigerde koning Boudewijn de abortuswet te ondertekenen, en moest de regering een grondwettelijke truuk toepassen. De koning werd in de onmogelijkheid om te regeren verklaard, en de voltallige regering ondertekende de wet. Het zadelt een generatie politici met een trauma op. Het is dus niet verwonderlijk dat verschillende premiers pogingen zullen ondernemen om de mogelijkheid te voorzien dat een koning niet alle wetten zou moeten ondertekenen.
Er zijn twee concrete pogingen ondernomen (in 1994 en in 2010). Guy Verhofstadt geeft toe dat er een politieke consensus was om een incident vergelijkbaar met dat rond de abortuswet te vermijden. Met het artikel 195 van de grondwet in het achterhoofd zegt Verhofstadt dat hij een noodprocedure klaar had. Ook Yves Leterme bevestigt dat die consensus bestond. Door zich blind te staren op de grondwettelijke rol van de koning, is deze generatie politici wel erg gul geweest in de financiële verplichtingen tegenover de koning en zijn familie.
‘Toen Koning Albert koning geworden is, heeft hij gezegd dat zijn kinderen ook een functie zouden vervullen en hij vroeg dat ze daarvoor een zekere dotatie zouden krijgen. Daar is de regering toen in de emotionaliteit van het moment op ingegaan’, zegt Jean-Luc Dehaene ‘Moest het vandaag te herbeginnen zijn dan zou ik dat niet meer doen’.
Pas in 2013, twintig jaar na de troonsbestijging van koning Albert, zal een regering, onder leiding van Elio Di Rupo, de dotaties beperken tot de koning, zijn opvolger en eventueel de weduwe-koningin.
Guy Verhofstadt, de premier die het langst heeft samengewerkt met koning Albert, zegt dat er ‘op die 20 jaar tijd maar twee incidenten zijn geweest: de koninklijke toespraak in januari 2006 waarin hij waarschuwde voor ‘omfloerst separatisme’, en de toespraak in 2012, waarin de koning de politieke toestand vergeleek met ‘populisme uit de jaren ‘30’.
Uiteindelijk verklaren alle eerste ministers dat deze koning zich perfect heeft gehouden aan de rol die een koning moet spelen in een constitutionele monarchie.
Panorama – De gehoorzame koning: donderdag 18 juli om 21.35 uur op Canvas