Anne Marie Van Broeck

Bertrand Flamang, de Festivaldirecteur van Jazz Middelheim, citeert in de concertkrant Wikipedia, als hij stelt dat Jazz, “een op improvisatie gebaseerde muziekstijl”, niet steeds geaccepteerd werd, maar “de jazzmuziek is echter gebleven, en blijft zich vernieuwen”. Zo ook Jazz Middelheim, dit jaar trouwens in zijn 35ste editie.

Vrijdag 12 augustus en zaterdag 13 augustus, een tweedaagse uitstap in de Jazz-wereld, een reis die mij ook dit keer weer bracht naar een, nog steeds, relatief ongekende en ongrijpbare wereld. Twee dagen van muziek, die telkens weer zo anders was, … Muziek waar verschillende instrumenten de lead namen, de sfeer en klankkleur bepaalden: de vibrafoon van Pascal Schumacher, de trompet van Avishai Cohen, de piano’s van Marcin Wasilewski en Ludovico Einaudi, de drum van Eric Thielemans en Billy Hart, de totale soundscape van Granvat|Book of Air vvolk, …

Twee dagen, elk rond een andere “regio” in dit vreemde land. Vrijdag stond het minimalisme in de jazz centraal, muziek met een beperkt aantal en minimale muzikale elementen : “het gebruik van één element om een veelvoud aan functies en effecten in te vullen” (Concertkrant). Zaterdag was het dan de beurt aan de free jazz, en uiteraard waren er de verwijzingen naar Ornette Coleman, de grondlegger ervan. Free jazz betekent nog meer improvisatie!

Toch werd er wat buiten de jazz-lijnen gekleurd. Grensoverschrijdend was onder andere Ludovico Einaudi, die eigentijdse klassieke muziek bracht, maar wel uitermate minimalistisch, Gravat, met onder andere electronic slow music, en Patti Smith, eerder een punklegende, … Een nieuwe trend voor de jazz festivals? Ook Gent Jazz bracht dit jaar immers diverse muziek, met aandacht voor iets toegankelijker muziek voor een ruim publiek. Al kan dat dan wel niet écht gezegd worden voor de muzikale uitstapjes van Gravat.

Jazz Middelheim presenteerde ook muzikanten uit verschillende generaties : Bert Cools (°1986), Stijn Cools (°1981), Pascal Schumacher (°1979), Avishai Cohen (°1978), Marcin Wasilewski (°1975), Eric Thielemans (°1969), Ludovico Einaudi (°1955), Billy Hart (°1940), enz.

“Neem daarbij dat elke nieuwe generatie werkt na de vorige en met wat die gegeven heeft. Met de drang om zelf dat nieuwe te creëren dat kan meegegeven worden aan de volgende generatie” (Flamang in de concertkrant).

Zonder twijfel herkenden de kenners aan wie de muzikanten schatplichtig zijn, … ik weet er te weinig van. Maar er werden enkele zichtbare linken gelegd: zoals deze tussen vader en zoon Coleman, en bij het optreden van Eric Thielemans met Billy Hart, bij wie hij nog cursus liep. Trouwens , ook Stijn Cools (Gravat) volgde workshops bij Billy Hart. Nog een andere gemeenschappelijke noemer was Dre Pallemaerts (°1964), die later in het festival aan bod zal komen. Een onderdompeling in de jazz anno 2016 … met kwinkslagen naar het verleden.

Twee dagen Jazz Middelheim vol momenten waarop ik opnieuw naar jazz kon luisteren, ervan (soms meer, soms minder) genieten. Het blijft me verrassen en boeien : “de vrijheid in de chaos van improvisatie, de orde en structuur in de compositie en arrangementen, de afspraken van tussen de muzikanten” (Concertkrant). Twee dagen maar, en dan ging het festival nog twee dagen door …

Vrijdag 12 augustus

Pascal Schumacher en Friends opende het Jazz Middelheim: de lichtvoetige klanken van de vibrafoon verwelkomden de eerste bezoekers en de nog achter de wolken verschijnende zon: het park ontwaakte. Af en toe iets steviger, want men mocht niet indommelen op deze lazy Friday afternoon. Er werden verschillende stukken gespeeld uit “Left Tokyo Right” waaronder “Wabi-Sabi” en “Lilia”. Wabi-Sabi verwijst naar de Japanse acceptatie van onvolkomenheden, foutjes, waaruit net de schoonheid bestaat; Pascal Schumacher liet ons weten dat we (bewuste) foutjes zouden horen, maar mij leek het perfect. “Lilia”, dat hij speelde in duet met Magic Malik, wier dwarsfluit en zang mij betoverden, was een pareltje.

Het trio van Marcin Wasilewski Trio deed me denken aan de klassiekere jazz, met de piano, contrabas en drum. Ik kon me deze mooie, veelal intimistische muziek, perfect voorstellen in een kleinere clubkelder. Blijkbaar kon dit trio ook het andere publiek overduidelijk bekoren: het applaus was overweldigend, en er werd dan ook een extra nummer toegevoegd.

Op de Club Stage, het tweede podium, waren dagelijks artiesten te horen die een band hebben met Antwerpen. Vrijdag waren Stijn (drum) en Bert (gitaar) Cools, het collectief Granvat, te beluisteren, telkens met andere groepen/projecten. Granvat|Hoera (de broers Cools en Dries Laheye) verzorgde het eerste optreden. Voor het tweede optreden stond Granvat| EOP/AAN klaar, waarbij Andrew Claes het trio op tenor sax en ewi aanvulde. De muziek was tijdens dit optreden duidelijk pittiger, verschillende luisteraars kregen zin om te bewegen. Maar het was ook een mooi beeld: hier waren duidelijk jongere muzikanten aan het improviseren, experimenteren, en met kabeltjes, knopjes en nog meer elektronica, aan het spelen, in hun garage of muzieklokaal. Het was een lust voor oor en oog. Ik wil hen zeker nog eens terug horen/zien.

Trompettist Avishai Cohen is dit jaar de Artist in Residence en treedt dagelijks in andere bezettingen op. Vrijdag bracht hij met het Avishai Cohen Quartet “Into the Silence”, geschreven in de nasleep van zijn vaders dood. Had het met het thema te maken, de compositie of was het echt de klankkleur van de trompet, die mij zeer nostalgisch, weemoedig en stil maakte?

Voor en na het laatste optreden op het hoofdpodium stond Granvat|book of Air vvolk op de Club Stage. Het podium was haast te klein voor deze achttien muzikanten, die ons slow electronic music serveerden. “Een wolk van langzaam bewegende geluiden” werd ons beloofd. We zakten onderuit en lieten deze muziek ons meevoeren naar ..?..

De publiekstrekker trok inderdaad publiek. Voor Ludovico Einaudi barstte de tent uit zijn voegen, alle stoeltjes die men nog her of der kon vinden in het park, van alle eet- en dranktenten, werden aangedragen, en een gordel rond de tent van op het gras zittende en staande mensen werd gevormd. Ludovico Einaudi raakte de piano aan, en het werd stil in het park. Zelfs de baby voor me stopte precies dan met huilen. Meesterlijk, adembenemend. En het wordt de organisatoren dan ook vergeven dat dit hedendaags minimalisme nog weinig met jazz te maken heeft.

Zaterdag 13 augustus

Dag twee werd ingezet door Avishai Cohen’s Big Vicious. Avishai stond zaterdag met andere mensen op het podium en werd dus vergezeld door andere instrumenten. Funky klanken vulden het park. Zoals de organisatoren het aankondigden “een bizarre mengeling jazz, psychedelica, rock en funk waar de mond van openvalt.” De melancholische klanken waren vandaag ver te zoeken, al kwam er tijdens het bisnummer een sluier van weemoed terug. Dit is om nog eens te beluisteren!

Centraal op deze tweede dag stond de free jazz, geïmproviseerde muziek, muzikanten die freewheelen, dat was duidelijk. Eerst was het de beurt aan ICP, reeds opgericht eind jaren zestig, en dus een aantal oude rotten in het vak vulden het podium. ICP of Instant Composers Pool, verwijst naar instant composing oftewel improvisatie, wat voor de oprichters gelijkwaardig (of eventueel zelfs superieur) was aan de traditionele compositie. En er werd zonder twijfel ter plekke, instant gecomponeerd! En ze hadden er plezier in!

Ook Debardo Coleman’s hulde aan zijn vader Ornette kon niet anders dan diens muziek weer tot leven brengen, samen met de muzikanten van diens laatste band. En dus uiteraard free jazz.

Persoonlijk is deze vorm van jazz (nog) niet my cup of tea, al moet ik toegeven dat waar ik aanvankelijk een kakofonie van klanken hoorde, dit disharmonie werd, en stilletjes aan kon ik her en der toch al van wat stukken muziek genieten.

Voor, tussen en na deze optredens konden we Eric Thielemans aan het werk zien in de Club Tent, en ontdekten we de wereld van drums en percussie. Tijdens een eerste kortere sessie, was hij solo aan het werk, met de drums, en met …. een fietswiel met strijkstok.

Vooral tijdens zijn tweede sessie was er een zeer bijzondere ontmoeting. Twee drummers op een podium: Eric Thielemans en Billy Hart, zijn mentor. Aanvankelijk leken ze elk wat apart te spelen, twee einzelgangers. Ik probeerde te vatten of hier twee monologen of een dialoog gespeeld werd? Speelden deze twee op elkaar in? Maar dan werd er plots een voorzichtige blik naar de overkant van het podium geworpen, er werd naar elkaar gezocht, en plots een glimlach, en de muziek zocht en zweepte elkaar op. De drums hadden elkaar gevonden, ze waren er .. hier … samen, tijdens een schitterende apotheose. En wat volgde was een warme omhelzing tussen deze twee muzikanten nadat ze elkaar muzikaal gevonden hadden. Als toemaatje speelde ze, beurtelings, op hun drums, terwijl de andere musiceerde aan de gongs en diepe trom. Let’s have some fun, moeten ze gedacht hebben.

En tenslotte verscheen Eric met The Mecanics are Dancing in your Head. Er werd gezegd dat elke muziekkenner hierin Ornettes “Dancing in your Heads” kon horen, maar aan deze leek is dat dus voorbij gegaan. Het klonk mij wel zeer experimenteel en vrij en improvisatie, maar was dit nog jazz? Ik kan me nog wel voorstellen dat ik in een juiste mood, deze psychedelische muziek nog kan pruimen, maar vandaag snel ik terug naar het hoofdpodium.

Patti Smith maakte het al direct bij aanvang duidelijk, mocht er iemand aan twijfelen: zij is geen jazz muzikante! Maar net zoals vrijdag, vergaven we het de organisatoren (nog veel meer zelfs) dat ze deze legende hadden uitgenodigd. En ze deed wat ze zo goed kan, en bracht naast onbekendere nummers uiteraard ook haar klassiekers. Daarnaast las ze ook poezie.
Patti Smith kende wel Ornette Coleman, was blijkbaar ooit special guest bij één of meer van zijn optredens. Zoals hij zich vaak op onbekend terrein begaf, stelde ze, wilde ook zij iets doen wat ze nog nooit tevoren had gedaan. Ze proclameerde als hommage voor hem, "Tarkovsky (The Second Stop Is Jupiter)", terwijl de muzikanten een jazzy tune toevoegden.
In tegenstelling tot vrijdagavond, toen de tent, het park en de wereld stil werd bij Einaudi, ging zaterdag het publiek uit de bol en brak de hel helemaal los toen Patti zei: “You want to dance! Dance! I am not a jazz musician, so if you want to dance, dance. You don’t have enough space? The fuck with the chairs”. En plots stroomde de gangpaden vol met mensen, om daar mee te zingen en te dansen. Sommige klommen ook letterlijk op de stoelen. En Patti zag dat het goed was : “Feel the fucking freedom!”

Er kwam geen bisnummer, maar Patti had dan ook alles gegeven! Ze stond er zaterdagavond meer dan ooit: she can still do it!! En het publiek wist dat het goed was!

Krijg het laatste FrontView Magazine nieuws in je Facebook nieuwsoverzicht:

Praktische informatie

Artiest / titel:: 
Jazz Middelheim
Datum: 
12 & 13 augustus 2016
Meer over