In de tweedelige documentaire Alles kan schoner gaat Dirk Draulans op zoek naar de Vlaamse cleantech-innovatie: ecologische spitstechnologie ten dienste van duur- zaamheid. Dat is niet alleen een zaak van nieuwe jobs, want zelfs bij ons wordt grondwater schaars, en voor veel materialen zijn we te afhankelijk van het buitenland. Vlaanderen staat aan de kop in de zogenaamde cleantech, die moet leiden tot een ‘betere’ planeet op het gebied van materialen, water, energie en mobiliteit. Alles kan schoner toont hoe de maatschappij van morgen vandaag al gemaakt wordt. En ze ziet er schoon en proper uit. In het documentaire slot Docview, op woensdag 20 en 27 november om 21.10 u.
De Vlaamse cleantech-initiatieven concentreren zich in vier domeinen: materialen, water, mobiliteit en energie. In twee documentaires van telkens vijftig minuten worden de voornaamste verwezenlijkingen toegelicht. De eerste documentaire gaat over materialen en water, de tweede over mobiliteit en energie.
Cleantech – De toekomst is schoon
Het regent de jongste jaren ontslagen in ons land. Om de haverklap gaan er honderden banen – of meer – verloren. Onder meer de autosector, de staalindustrie en de banken ontslaan massa’s mensen. Het mag vandaag allemaal kleiner en zuiniger, deels ingegeven door economische motieven (minder geld), deels door ecologische: een lichtere druk op de omgeving.
De economie is in beweging, en dat eist zijn tol aan tewerkstelling. Maar de economie beweegt in twee richtingen. Vlaanderen zet hoog in op moderne technologieën. Inzake biotechnologie is onze regio een van de toppers in de wereld. Minder bekend is dat wij ook uitmunten in vernieuwende technologieën in de sfeer van duurzaamheid, van het streven naar een maatschappij die minder uitputtend is voor de aarde dan vandaag het geval is.
De druk van onze hoge loonkosten leidt tot grote aandacht voor hersenwerk, voor innovatie. De druk van een groeiende afhankelijkheid van onvoorspelbare markten met het risico op prijsschommelingen voor basisvoorzieningen zoals energie, versterkt de wens om zelfbedruipend te worden.
Het windmolenpark van de toekomst: met kites
De combinatie van een streven naar minder afhankelijkheid van wat elders beter (lees: goedkoper) kan met het inzicht dat we verstandiger moeten omgaan met de beperktheden van ruimte en voorzieningen op de aarde, heeft geleid tot een groeiende inzet op zogenaamde cleantech: ‘schone technologie’. Europa is marktleider in de sector. In Vlaanderen is er een koepelorganisatie om de initiatieven te stroomlijnen: de vzw i- Cleantech Vlaanderen die de ontwikkelingen stimuleert en coördineert om voldoende marktaandeel te kunnen verwerven.
Alles Kan Schoner: aflevering 1: Materialen en Water
In de eerste aflevering laat Dirk Draulans de kijker kennismaken met onderzoekers die in staat zijn om grondstoffen, zoals een duurzame vorm van cement, te puren uit de massa oude storten van de vorige generaties. Ze werken aan nieuwe materialen, zoals grafeen, die energie- en gebruiksvriendelijker zijn dan wat vandaag op de markt is. Ze drijven de waterzuivering op en puren energie uit het slib dat achterblijft. Ze ontwikkelen systemen waarmee zeewater drinkbaar kan worden gemaakt zonder dat daar veel energie voor nodig is. Een jonge Vlaamse uitvinder presenteert een eenvoudige waterzak waarmee groenten in ontwikkelingslanden lang bewaard kunnen worden. Hij profiteert van 3D- technologie om zijn vondst op punt te stellen. Die technologie wordt de ultieme milieuvriendelijkheid, want materialen zullen lokaal geproduceerd en gerecycleerd worden om nieuwe producten te maken.
Cement uit afval
In Vlaanderen liggen bijna tweeduizend storten uit de tijd dat er nog geen afval gerecycleerd werd. In samenwerking met OVAM heeft de Group Machiels het plan opgevat om wat er aan materialen in die storten zit te recupereren. ‘Enhanced Landfill Mining’ heet dat, iets waar Vlaanderen voortrekker in is. In Europa zijn er honderdduizenden storten die bewerkt kunnen worden en nog nuttig kunnen zijn voor de maatschappij.
De Group Machiels werkt samen met het Britse bedrijf Advanced Plasma Power, dat een techniek ontwikkelt om vaste afvalstoffen om te zetten in wat ‘plasmarok’ heet: een grondstof die als een surrogaat voor cement kan dienen. Aan de KU Leuven wordt onderzocht hoe die plasmarok zo efficiënt mogelijk – met zo weinig mogelijk CO2-uitstoot – in bouwmateriaal kan worden omgezet. Zo maakt men van stortafval nuttige producten. Meer info: www.ovam.be ; www.machiels.com ; www.elfm.eu .
Afval uit oude stortplaatsen vormt de basis voor milieuvriendelijke cement
Grafeen: het materiaal van de toekomst
Recycleren van gebruikte grondstoffen is één verhaal, het werken aan nieuwe materialen is iets anders. Het Vlaamse Imec zet sterk in op grafeen: een goedkoop en milieuvriendelijk materiaal dat volledig composteerbaar is en veel andere materialen kan vervangen. Wat plastic was voor de 20ste eeuw, wordt grafeen voor de 21ste: een materiaal met brede toepassingen, niet alleen in micro-elektronica, ook in onder meer waterzuivering.
Vlaams bedijf zuivert water in Marrakesh
Het Vlaamse bedrijf Waterleau bewijst dat je met cleantech de wereld kunt veroveren. Het bouwt waterzuiveringsinstallaties waarbij het slibrestant gebruikt wordt om de installatie zelf van energie te voorzien. In de Marokkaanse stad Marrakesh zuivert de onderneming het afvalwater van 1,5 miljoen mensen. Niet iedereen staat er echter te springen om gezuiverd afvalwater te drinken, net zoals veel mensen bij ons geen kraantjeswater willen drinken. Zo komt een groot deel van het gezuiverde water op golfterreinen terecht.
Van zout water tot drinkwater
In Nederland sleutelt Aquaver – een dochter van het oorspronkelijk Vlaamse Ecover – aan een nieuw en energievriendelijk systeem voor het zuiveren van het vuilste water en het drinkbaar maken van zout water, een noodzaak op steeds meer plaatsen waar zoet water schaars wordt. Het bedrijf kopieert met zijn techniek de manier waarop er boven de zee regenwolken ontstaan. Ideaal voor kleine eilanden zonder zoet water, waar anders massaal flessenwater moet worden aangevoerd.
Het geproduceerde water is zo zuiver dat het als gedistilleerd beschouwd kan worden. Om het aan te rijken met mineralen kan er de in Vlaanderen ontwikkelde techniek van duininfiltratie gebruikt worden: een soort spoeling waarmee gezuiverd water gemengd wordt met grondwater. Ook voor Vlaanderen zal dat nuttig zijn, want zelfs bij ons zakt de grondwatertafel zienderogen – zo blijkt uit metingen van VMM.
Zeewater wordt drinkbaar door deze machine
Jonge ondernemers werken aan de toekomst. Een productontwikkelaar presenteert een zak waarmee groenten in extreem warme omstandigheden – zoals in veel ontwikkelingslanden – langer vers kunnen worden gehouden. De artificiële watercirculatie bootst de natuurlijke bevloeiing in planten na. Een test in Marokko leverde verbluffende resultaten op. Boeren zouden het verlies aan gewassen kunnen halveren als ze het goedkope systeem toepassen.
Fosfaat uit afvalwater
Marokko is een van de weinige landen met fosfaatmijnen. Fosfaat is een belangrijke grondstof voor de kunstmeststofindustrie – sommige analisten stellen dat er zonder fosfaat niet meer dan 2 miljard mensen in leven kunnen worden gehouden. De fosfaatmijnen draaien volop, maar de vrees groeit dat ze tegen 2035 over hun piek heen zullen zijn, zodat er aandacht groeit voor het recycleren van fosfaten. Bij ons vervuilen fosfaten uit de landbouw het milieu. De voornaamste incentive van het Vlaamse pionierbedrijf NuReSys, dat fosfaat recycleert uit industrieel afvalwater, is fosfaatlozingen onder de internationale normen houden. Maar in de toekomst kan de techniek het groeiende tekort aan fosfaat bestrijden door wat verloren gaat te recupereren.
3D-printing
Het recycleren van grondstoffen wordt extreem toegepast in 3D-printing, waarin Vlaanderen een pioniersrol speelt. Er worden geen dure en tijdrovende uitwisselingen van kennis en productie tussen ons en, bijvoorbeeld, China, meer gedaan. De 3D- printingbedrijven krijgen software binnen voor op maat te maken producten, zoals brillen en prothesen, en hun printers maken die ter plekke. Oude schoenen moeten niet meer hersteld worden, maar zullen volledig worden omgebouwd tot nieuwe modellen. In ons land zit 3D-printing op verschillende niveaus in de markt: de industriële voortrekker met Materialise, dat onder meer voor de auto-industrie werkt, de visionaire aanpak met Melotte en de marktvriendelijke met FabLab, waar iedereen zijn project kan gaan printen, op voorwaarde dat de software gratis ter beschikking wordt gesteld. Met 3D-printing wordt de grondstoffencyclus die vandaag eindeloos lang is, opnieuw lokaal ingevuld.
Alles kan schoner – woensdag 20 en 27 november om 21.10 uur op Canvas